|
ვეფხისტყაოსანი
|
|
| nukria | Дата: სამ, 01.05.2012, 01:29 | Сообщение # 51 |
 Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 17580
Награды: 1 +
Репутация: 0 ±
Статус: Offline
| წიგნი ნესტან-დარეჯანისა საყვარელსა თანა
1292
აწ საყვარელსა მიუწერს გულ-ამოსკვნილი, მტირალი,
მისმანვე ცრემლმან დაუვსის, ვის ედებოდა ვის ალი!
დაწერა წიგნი, მსმენელთა გულისა გასაგმირალი,
და ვარდი გააპის, გამოჩნდის მუნ ბროლი გამომჭვირალი.
1293
"ჰე ჩემო, ესე უსტარი არს ჩემგან მონაღვაწები,
ტანი კალმად მაქვს, კალამი- ნავღელსა ამონაწები,
მე გული შენი ქაღალდად გულსავე ჩემსა ვაწები, -
და გულო, შავ-გულო, დაბმულხარ, ნუ აეხსნები, აწ ები!
1294
ხედავცა, ჩემო, სოფელი რათა საქმეთა მქმნელია!
რაზომცა ნათობს სინათლე, ჩემთვის ეგრეცა ბნელია.
ბრძენნი იცნობენ, სწუნობენ, მით მათგან საწუნელია;
და უშენოდ ჩემი სიცოცხლე, ვამე, რა დიდი ძნელია!
1295
ჰხედავ, ჩემო, ვით გაგვყარნა სოფელმან და ჟამმან კრულმან?
ვეღარ გნახე საყვარელი მხიარული მხიარულმან,
ნეტარ, რა ქმნას უშენომან გულმან, შენგან დალახვრულმან!
და გაგიცხადა დამალული გონებამან დაფარულმან.
1296
შენმან მზემან, აქანამდის შენ ცოცხალი არ მეგონე;
ჩემი მეთქვა: გარდასრულდა სიცოცხლე და ყოვლი ღონე;
აწ რა მესმა, შემოქმედი ვადიდე და ღმერთსა ვჰმონე,
და ჩემი ყველა აქამდისი ჭირი ლხინსა შევაწონე.
1297
შენი სიცოცხლე მეყოფის ჩემად იმედად გულისად,
გულისა ერთობ წყლულისა და ასრე დადაგულისად!
მომიგონებდე, გახსოვდე მე შენთვის დაკარგული სად;
და ვზი მზრდელად სიყვარულისა, მის ჩემგან დანერგულისად.
1298
სხვად, ჩემო, ჩემი ამბავი ჩემგან არ მოგეწერების:
ენა დაშვრების, მოსმენით არვისგან დაიჯერების.
ფატმან წამგვარა გრძნეულთა, ღმერთი-მცა მას ეტერების!
და აწ კვლა ქმნა იგი სოფელმან, რაცა მას შეეფერების.
1299
აწ სოფელმან უარესი ჭირი ჭირსა დამისართა,
არ დასჯერდა ბედი ჩემი მათ პატიჟთა მრავალ-გვართა,
კვლაცა მიმცა შესაპყრობლად ქაჯთა, ძნელად საომართა;
და ბედმან გვიყო ყველაკაი, ჩემო, რაცა დაგვემართა!
1300
ციხეს ვზი ეზომ მაღალსა, თვალნი ძლივ გარდასწვდებიან,
გზა გვირაბითა შემოვა, მცველნი მუნ ზედა-დგებიან,
დღისით და ღამით მოყმენი ნობათსა არ დასცდებიან,
და მათთა შემბმელთა დაჰხოცენ, მართ ცეცხლად მოედებიან.
1301
ნუთუ ესენი გეგონნენ სხვათა მებრძოლთა წესითა!
ნუცა მე მომკლავ ჭირითა, ამისგან უარესითა;
შენ მკვდარსა გნახავ, დავიწვი, ვითა აბედი კვესითა;
და მოგშორდი, დამთმე გულითა, კლდისაცა უმაგრესითა!
1302
შენ, საყვარელო, ნუ სჭმუნავ ჭმუნვითა ამისთანითა,
ჩემი სთქვა: სხვათა მიჰხვდების იგი ალვისა ტანითა.
არამ სიცოცხლე უშენოდ! ვარ აქამდისცა ნანითა;
და ან თავსა კლდეთა ჩავიქცევ, ანუ მოვიკლავ დანითა.
1303
შენმან მზემან, უშენოსა ვერვის მიჰხვდეს მთვარე შენი,
შენმან მზემან, ვერვის მიჰხვდეს, მო-ცა-ვიდენ სამნი მზენი!
აქათ თავსა გარდავიქცევ, ახლოს მახლვან დიდნი კლდენი,
და სული ჩემი შეივედრე, ზეცით მომხვდენ ნუთუ ფრთენი.
1304
ღმერთსა შემვედრე, ნუთუ კვლა დამხსნას სოფლისა შრომასა,
ცეცხლსა, წყალსა და მიწასა, ჰაერთა თანა ძრომასა;
მომცნეს ფრთენი და აღვფრინდე, მივჰხვდე მას ჩემსა ნდომასა,
და დღისით და ღამით ვჰხედვიდე მზისა ელვათა კრთომასა.
1305
მზე უშენოდ ვერ იქმნების, რათგან შენ ხარ მისი წილი,
განაღამცა მას ეახელ მისი ეტლი, არ თუ წბილი!
მუნა გნახო, მადვე გსახო, გამინათლო გული ჩრდილი,
და თუ სიცოცხლე მწარე მქონდა, სიკვდილი-მცა მქონდა ტკბილი!
1306
მე სიკვდილი აღარ მიმძიმს, შემოგვედრებ რათგან სულსა,
მაგრა შენი სიყვარული ჩავიტანე, ჩამრჩა გულსა;
მომეგონოს მოშორვება, მემატების წყლული წყლულსა;
და ნუცა მტირ და ნუცა მიგლოვ, ჩემო, შენთვის დაკარგულსა!
1307
წადი, ინდოეთს მიჰმართე, არგე რა ჩემსა მშობელსა,
მტერთაგან შეიწრებულსა, ყოვლგნით ხელ-აღუპყრობელსა,
გულსა ალხინე ჩემისა მოშორვებისა მთმობელსა,
და მომიგონებდი მტირალსა, შენთვის ცრემლ-შეუშრობელსა!
1308
რაცა ვიჩივლე ბედისა ჩემისა, კმა საჩივარად;
ცან, სამართალი მართალი გულისა გულსა მივა რად.
შენთვის მოვკვდები, გავხდები ყორანთა დასაყივარად,
და ვირე ცოცხალ ვარ, გეყოფი სატირლად და სატკივარად.
1309
აჰა, ინიშნე ნიშანი შენეულისა რიდისა!
გარდმიკვეთია ალამი, ჩემო, ერთისა კიდისა,
ესეღა დაგრჩეს სანაცვლოდ მის იმედისა დიდისა.
და რისხვით მობრუნდა ბორბალი ჩვენ ზედა ცისა შვიდისა".
1310
ესე წიგნი, საყვარელსა მისსა თანა მინაწერი,
რა დაწერა, გარდაჰკვეთა მათ რიდეთა ერთი წვერი.
თავ-მოხდილსა დაუშვენდა სისხო, სიგრძე, თმათა ფერი,
და ალვისაგან სული მოქრის, ყორნის ფრთათათ მონაბერი.
1311
იგი მონა წამოვიდა, გულანშაროს მომავალი,
წამ-ერთ მიხდა ფატმანისსა, დღე იარა არ-მრავალი.
რა ავთანდილს გაუსრულდა საქმე მისი სასურვალი,
და ხელ-აღპყრობით ღმერთსა ჰმადლობს ცნობა-სრული, არა მთრვალი.
1312
ფატმანს უთხრა: "გამისრულდა ჟამად საქმე საწადელი,
დიდი შენი მოჭირვება ჩემგან არის გარდუხდელი,
წავალ, დგომად აღარა მცალს, დრო მოსრულა შარშანდელი,
და ფიცხლავ ქაჯეთს მოვიყვანო მათი მომსპობ-ამწყვედელი".
1313
ხათუნმან უთხრა: "ჰე ლომო, ცეცხლი აწ უფრო ცხელდების,
მოეშორვების ნათელსა, გული ამისთვის ბნელდების;
ისწრაფე, ჩემი ნუ გაგვა, ხელი ეგრეცა ხელდების,
და თუ ქაჯნი მოგესწრებიან, მუნ მისლვა გაგიძნელდების".
1314
ყმამან ფრიდონის მონანი უხმნა, მას თანა ხლებულნი,
უბრძანა: "მკვდარნი აქამდის აწღა ვართ დაცოცხლებულნი,
რაცა გვინდოდა, მისითა სმენითა გახარებულნი,
და ჩვენთა მტერთანი გიჩვენნე წყლულნი მით ვაგლახებულნი!
1315
მიდით და ფრიდონს უამბეთ ამბავი არ-ნაცქაფავი;
მე ვერა ვნახავ, ვისწრაფი, გზა ჩემი არს ნასწრაფავი.
მან გაახაფოს ხმა ხაფი, კვლა უფრო გასახაფავი,
და თქვენ მოგცე ლარი ყველაი მე, ჩემი ნაალაფავი.
1316
ჩემსა ზედა დიდი არის ვალი, თქვენგან დანადები;
მადლსა სხვაებრ გარდავიხდი, თუღა ფრიდონს შევეყრები;
აწ წაიღეთ ყველაკაი, მეკობრეთა წანაღები,
და ამის მეტსა ვერას მოგცემ, ვიცი, ამად გეძუნწები.
1317
სახლი არ მახლავს, არ ძალ-მაქვს გაცემა საბოძვარისა".
მისცა მართ სავსე ხომალდი, რიცხვი ტურფათა ჯარისა,
უბრძანა: "წადით, წაიღეთ, გზა წავლეთ მისვე არისა,
და ფრიდონს მიართვით უსტარი ჩემგან, ძმად-ნაფიცარისა".
|
| |
|
|
| nukria | Дата: სამ, 01.05.2012, 01:30 | Сообщение # 52 |
|
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 17580
Награды: 1 +
Репутация: 0 ±
Статус: Offline
| წიგნი ავთანდილისა ფრიდონს თანა
1318
დაწერა: "ფრიდონ მაღალო, სვე-სრულო მეფეთ-მეფეო,
ლომისა მსგავსო ძალ-გულად, მზეო შუქ-მოიეფეო,
მოვლენილო და მორჭმულო, მტერთა სისხლისა მჩქეფეო,
და უმცროსმან ძმამან შორი-შორ სალამი დავიყეფეო!
1319
ჭირნი ვნახენ და მო-ცა-მხვდა ნაცვალი ჭირ-ნახულისა,
კარგა მოხდომა საქმისა ჩემისა გაზრახულისა;
მიცნია მართლად ამბავი პირისა მზედ სახულისა,
და დამარჩენელი ლომისა მის, ქვესკნელს დამარხულისა.
1320
იგი მზე ქაჯთა მეფესა ჰყავს, ქაჯეთს პატიმარია.
მუნ მისლვა მიჩანს თამაშად, თუცა გზა საომარია.
ნარგისთათ წვიმა ბროლისა წვიმს, ვარდი ნაწვიმარია,
და ჯერთ ქალსა ქაჯნი არ ახლვან, მაგრა სპა უამარია.
1321
გულ-მხიარული ვიხარებ, ამად არ ცრემლი მმილდების,
სადაცა შენ და შენი ძმა ხართ, ძნელი გაადვილდების;
რაცა მოგინდეს, უცილოდ იქმთ, იგი არ აგცილდების,
და არ თურე კაცმან დაგიდგნას, ვეჭვ, კლდეცა გაგილბილდების.
1322
აწ შემინდევ, ვერა გნახე, შორს ამისთვის წაგიარე,
გზა-გზა ყოვნად აღარა მცალს, პატიმრად-ა იგი მთვარე;
ადრე მოვალთ მხიარულნი, ჩვენი ნახვა გაიხარე,
და ამის მეტი რაღა გკადრო, ძმასა ძმურად მოეხმარე.
1323
ამა მონათა ჩემ ზედა გარდაუხდელი გულია:
ამოდ მმსახურეს, თქვენი-მცა გული ამათთვის სრულია!
ქება რად უნდა მას, ვინცა თქვენ თანა ხან-დაზმულია?
და "მსგავსი ყველაი მსგავსსა შობს", ესე ბრძენთაგან თქმულია".
1324
ესე უსტარი დაწერა, შეკრა და წა-ცა-ხვია მან,
მისცა ფრიდონის მონათა ვარდმან და ვითა იამან;
შესთვალა ზეპირ, რაცა ხმდა სრულად, მართ ვითა ჰგია, მან,
და მათ მარგალიტი უჩვენის ძოწისა კარმან ღიამან.
1325
მონახა, პოვა ავთანდილ ნავი მისისა მხარისა,
გამოემართა იგი მზე პირია სავსე მთვარისა,
მაგრა დაგდება უმძიმდა ფატმანის გულ-მდუღარისა;
და მისთა გამყრელთა ნაკადი ჩასდის სისხლისა ღვარისა.
1326
ფატმან, უსენ და მონანი ტირან ცრემლითა ცხელითა,
იტყვიან: "მზეო, რა გვიყავ? დაგვწვენ ცეცხლითა მწველითა!
რად დაგვაბნელენ შენისა მოშორვებისა ბნელითა?
და და-ცა-გვმარხენო ხელითა ჩვენისა დამმარხველითა?"
|
| |
|
|
| nukria | Дата: სამ, 01.05.2012, 01:30 | Сообщение # 53 |
|
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 17580
Награды: 1 +
Репутация: 0 ±
Статус: Offline
| წასლვა ავთანდილისა გულანშაროთ და ტარიელის შეყრა
1327
გამოვლნა ზღვანი ავთანდილ მგზავრითა რათმე ნავითა,
პირ-მხიარული აცორვებს მართ ოდენ მარტო თავითა;
მას შეყრა ტარიელისი უხარის მით ამბავითა,
და ხელ-განპყრობილი გულითა არს ღმრთისა საესავითა.
1328
მოწურვილ იყო ზაფხული, ქვეყნით ამოსლვა მწვანისა,
ვარდის ფურცლობის ნიშანი, დრო მათის პაემანისა,
ეტლის ცვალება მზისაგან, შეჯდომა საროსტანისა.
და სულთქვნა, რა ნახა ყვავილი მან, უნახავმან ხანისა.
1329
აგრგვინდა ცა და ღრუბელნი ცროდეს ბროლისა ცვარითა;
ვარდთა აკოცა ბაგითა, მითვე ვარდისა დარითა;
უბრძანა: "გიჭვრეტ თვალითა, გულ-ტკბილად შემხედვარითა,
და მისად სანაცვლოდ მოვილხენ თქვენ თანა საუბარითა".
1330
რა მოეგონის მოყვარე, სდინდიან ცრემლნი მწარენი.
ტარიელისკე იარნა მან გზანი საწყინარენი,
უდაბურნი და უგზონი, უცხონი რამე არენი,
და სადაცა ნახნის, დახოცნის ლომ-ვეფხნი მოშამბნარენი.
1331
ქვაბნი გამოჩნდეს, ეამა, იცნა, თქვა: "იგი კლდენია,
სადა-ა ჩემი მოყვარე და ვისთვის ცრემლი მდენია;
ღირს ვარმცა, ვნახო პირის-პირ, ვუამბო, რაცა მსმენია,
და არ მოსრულ იყოს, რაღა ვქმნა, ცუდ ჩემი განავლენია!
1332
თუ მოსრულა, უღონიოდ შინა ხანსა არ დაჰზმიდა,
მინდორს სადმე წავიდოდა, მხეცისაებრ ველთა ვლიდა;
სჯობს, თუ შამბ-შამბ წავიარო", - იგონებდა, იხედვიდა,
და ესე თქვა და მიუქცია, მინდორთაკე წამოვიდა.
1333
მიაცორვებს და იმღერის მხიარულითა გულითა,
მართ სახელ-დებით უყივის ხმითა მით სახარულითა.
ცოტაი წავლო, გამოჩნდა მზე სინათლითა სრულითა:
და შამბისა პირსა ტარიელ დგა ხრმლითა მომახულითა.
1334
ტარიელს ლომი მოეკლა, მით ხრმალსა სისხლი სცხებოდა;
შამბისა პირსა ქვეითი დგა, ცხენი არა ჰხლებოდა;
ყივილი ავთანდილისი ესმოდა, ეოცებოდა,
და შეხედნა, იცნა, გაიქცა, მისკე მირბოდა, ხლტებოდა.
1335
ხრმალი გასტყორცა ტარიელ, მიჰმართა მისსა ძმობილსა.
ყმა ცხენისაგან გარდიჭრა, ჰგვანდა ეტლისა სწრობილსა.
მათ ერთმანერთსა აკოცეს, ჰგვანან ყელ-გარდაჭდობილსა,
და ხმა შაქრის-ფერად გაუხდა ვარდსა, ხშირ-ხშირად პობილსა.
1336
ტარიელ მოთქვა ტირილით სიტყვა ნატიფი, მჭევრები:
- სისხლისა ღვარმ�ან შეღება წითლად გიშრისა ტევრები,
ალვასა წყარო ცრემლისა მორწყავს, ნაკადი ბევრები, -
და "რათგან შენ გნახე, რა მგამა, პატიჟი მჭირდეს მევ რები!"
1337
ტარიელ ტირს და ავთანდილ სიცილით ეუბნებოდა;
გაღიმდის, ძოწნი გააპნის, კბილთაგან ელვა ჰკრთებოდა;
ეტყოდა: "ვცანო ამბავი, შენ რომე გეამებოდა,
და აწ გაახლდების ყვავილი, ვარდი აქამდის ჭნებოდა".
1338
ტარიელ უთხრა: "ჰე ძმაო, კმა არს, დღეს რაცა მლხენია,
ყოველი ჩემი სალხინო მინახავს, - ნახვა შენია;
სხვად ნუ ყოს ღმერთმან წამალი, არცა რა მოგისმენია:
და კაცმან-მცა სოფელს ვით პოვა, რაცა არა საქმე ზენია!"
1339
რა ტარიელ არ შესჯერდა, ავთანდილცა არ დაწყნარდა,
მის ამბვისა დაყოვნება ვეღარ გასძლო, აუჩქარდა,
გამოიღო რიდე მისი, ვინ ბაგეთათ ვარდი ვარდა.
და რა ტარიელ ნახა, იცნა, გამოუღო, შემოვარდა.
1340
წიგნი და კიდე რიდისა იცნა და გა-ცა-შალა მან,
პირსა დაიდვა, დაეცა, ვარდმან ფერითა მკრთალამან,
სულნი გაექცეს, მოდრიკა თავი გიშრისა ტალამან.
და მისნი ვერ გასძლნეს პატიჟნი ვერ ყაენ, ვერცა სალამან.
1341
ავთანდილ უჭვრეტს ტარიელს, უსულოდ ქვე-მდებარესა,
შეფრინდა, შველად მიჰმართა მას, ტკბილად მოუბარესა,
ვერა ვერ არგო დამწვარსა, სრულად ცეცხლ-ნადებარესა;
და მისთა ნიშანთა სიცოცხლე მართ მისი მიიბარესა.
1342
ავთანდილ დაჯდა ტირილად, ტირს ხმითა შვენიერითა,
ყორანსა გაჰგლეჯს ხშირ-ხშირად, აფრთხობს ბროლისა ჭერითა;
გახეთქა ლალი, გათლილი ანდამატისა კვერითა,
და მუნით წყარონი გამოხდეს, ძოწსა ვამსგავსენ ფერითა.
1343
პირსა იხოკს, ღაწვთა სისხლი ჩასდიოდა მისსა მჭვრეტსა:
"რაცა ვქმენო, არ უქმნია არცა შმაგსა, არცა რეტსა;
წყალი სწრაფით რად დავასხი ცეცხლსა, ძნელად დასაშრეტსა!
და ჩქარად ეცეს, ვერ გაუძლებს გული ლხინსა მეტის-მეტსა.
1344
მე მოვკალ ჩემი მოყვარე; რა მმართებს გაწბილებულსა?
თავსა ვაბრალობ საქმესა, არ დასმით გაგონებულსა!
ცრუ კაცი კარგად ვერას იქმს საქმესა გაძნელებულსა,
და თქმულა: "სიწყნარე გმობილი სჯობს სიჩქარესა ქებულსა!"
1345
უცნობო-ქმნილი ტარიელ ძეს მსგავსად ნატუსალისად.
ავთანდილ ადგა, გამოვლნა შამბნი საძებრად წყალისად,
მან პოვა სისხლი ლომისა, მოაქვს სავსებლად ალისად,
და მკერდსა დაასხა, გა-ვე-ხდა ლაჟვარდი ფერად ლალისად.
1346
ავთანდილ მკერდსა დაასხა მას ლომსა სისხლი ლომისა;
ტარიელ შეკრთა, შეიძრა რაზმი ინდოთა ტომისა,
თვალნი აახვნა, მიეცა ძალი ზე წამოჯდომისა.
და ლურჯად ჩანს შუქი მთვარისა, მზისაგან შუქ-ნაკრთომისა.
1347
ზამთარი ვარდთა გაახმობს, ფურცელნი შთამოსცვივიან,
ზაფხულის მზისა სიახლე დასწვავს, გვალვასა ჩივიან,
მაგრა მას ზედა ბულბულნი ტურფასა ხმასა ყივიან, -
და სიცხე სწვავს, ყინვა დააზრობს, წყლულნი ორჯერვე სტკივიან.
1348
აგრევე გული კაცისა მოსაგვარებლად ძნელია,
ჭირსა და ლხინსა ორსავე ზედა მართ ვითა ხელია,
მიწყივ წყლულდების, საწუთრო მისი აროდეს მრთელია.
და იგი მიენდოს სოფელსა, ვინცა თავისა მტერია!
1349
ტარიელ ნახა ნაწერი კვლაცა მკლველისა მისისა,
იკითხავს, თუცა აშეთებს კითხვა წიგნისა მისისა;
დაუყვის ცრემლმან სინათლე, ბნელად ჩანს შუქი დღისისა.
და ავთანდილ ადგა, დაუწყო თხრობა სიტყვისა მქისისა.
1350
იტყვის, თუ: "ნაქმრად არ ვარგა კაცისა გასწავლილისად,
აწ რადღა გვმართებს ტირილი? ხამს, დავსხდეთ ქმნად ღიმილისად;
ადეგ, წავიდეთ საძებრად მის მზისა წარხდომილისად!
და ადრე მიგიყვან, მიყვანა არს შენგან მონდომილი სად.
1351
ვითა გვმართებს გახარება, პირველ აგრე გავიხარნეთ,
მერმე შევსხდეთ, გავემართნეთ, ქაჯეთისკე თავნი ვარნეთ,
ხრმალნი ჩვენნი ვიწინამძღვრნეთ, მათნი ზურგით დავიყარნეთ,
და უჭირველნი შემოვიქცეთ, იგი მძორთა დავადარნეთ".
1352
მერმე ტარიელ ამბავსა ჰკითხავს, აღარა ბნდებოდა.
შეჰხედნის, თვალნი აჰმართნის, შავ-თეთრი ელვა ჰკრთებოდა,
მართ ვითა ლალსა მზისაგან, მას ფერი ეზარდებოდა;
და ვინ ღირს-ა, თუ-მცა წყალობით ცა მიწყივ მობრუნდებოდა!
1353
ავთანდილს მადლი უბრძანა, ქმნა უყო საუბარისა:
"მე შენი ქება ვითა ვთქვა, ბრძენთაგან საქებარისა!
ვითა ზე-მთისა წყარომან, მომრწყე ყვავილი ბარისა,
და დამწყვიდე დენა ცრემლისა, ნარგისთათ ნაგუბარისა.
1354
მე ვერა გიყო, ნაცვალსა ღმერთი გარდიხდის ციერი,
ზეგარდმოთ მისით შემოგზღოს მუქაფა ჩემ-მაგიერი!"
შესხდეს და შინა წავიდეს, მათ ლხინი ჰქონდა ძლიერი;
და აწ გა-ვე-აძღო სოფელმან ასმათ, ადრითგან მშიერი.
1355
ქვაბისა კარსა ასმათი მარტო ზის, არ-ბარგოსანი.
შეჰხედნა, იცნა ტარიელ, თანა ყმა ჭარმაგოსანი, -
ორნივე ტურფად იმღერდეს, ვით იადონი მგოსანი, -
და მაშინვე იცნა, ავარდა მოშლილი, პერანგოსანი.
1356
აქამდის მიწყივ ენახა ქვაბს მისლვა მოტირალისა,
აწ გაუკვირდა დანახვა სიცილით მომღერალისა.
ზარ-აღებული ავარდა, ცნობა უც ვითა მთრვალისა,
და არ იცის სმენა ამბვისა ჯერთ მისგან სასურვალისა.
1357
მათ რა ნახეს, შემოჰყივლეს სიცილით და კბილთა ჩენით:
"ჰე ასმათო, მოგვივიდა მოწყალება ღმრთისა ზენით:
ვპოვეთ მთვარე დაკარგული, რაცა გვწადდა, იგი ვქმენით,
და აწ გავხედით ბედისაგან ცეცხლთა შრეტით, ჭირთა ლხენით".
1358
ავთანდილ ცხენსა გარდახდა ასმათის მოსახვეველად;
მან მიჰყო ხელი ალვასა, შტო მოჰყვა მოსარხეველად,
ყელსა და პირსა აკოცებს, არის ცრემლისა მფრქვეველად:
და "რა სცანო, რა ჰქმენ, მიამბე, ვტირ შენი მოაჯე ველად".
1359
ავთანდილ ასმათს უსტარი მისცა მისისა ზრდილისა,
ალვისა შტო-დამჭნარისა, მთვარისა ფერ-მიხდილისა;
უთხრა, თუ: "ნახე ნაწერი მის პატიჟ-გარდახდილისა;
და მზე მოგვეახლა, მოგვეცა ჩვენ მოშორვება ჩრდილისა".
1360
ასმათ რა ნახა უსტარი, ცნა მისი დანაწერობა,
გაკვირდა, ზარმან აიღო, ათრთოლებს, ვითა ხელობა,
ტერფით თხემამდის გაუხდა მას მეტი საკვირველობა;
და იტყვის: "რა ვნახე, რა მესმის? არს-მცა ამისი მრთელობა?!"
1361
ავთანდილ უთხრა: "ნუ გეშის, ეგე ამბავი მრთელია;
ლხინი მოგვეცა, მოგვშორდა ყოველი ჭირი ძნელია,
მზე მოგვეახლა, უკუნი ჩვენთვის აღარა ბნელია,
და ბოროტსა სძლია კეთილმან, არსება მისი გრძელია!"
1362
ინდოთ მეფე მხიარული ასმათს რასმე უბრძანებდა;
ერთმანერთსა ეხვეოდეს, სიხარული ატირებდა;
ვარდსა ზედა ყორნის ბოლო ნამსა თხელსა აპკურებდა.
და კაცსა ღმერთი არ გასწირავს, თუ-მცა კაცი შეიგებდა.
1363
ღმერთსა მისცეს დიდი მადლი, თქვეს: "გვიყოო, რაცა სჯობდა;
აწღა ვცანით, უარესსა პირი თქვენი არ გაჰბრჭობდა",
ინდოთ მეფე მხიარული ხელ-განპყრობით ამას ხმობდა.
და ქვაბს შევიდეს მხიარულნი, ასმათ რასმე მასპინძლობდა.
1364
ტარიელ ეტყვის ავთანდილს: "ისმინე სიტყვა ასები,
გიამბობ რასმე ამბავსა, მოამბედ ნუ გენასები:
მე ოდეს ქვაბნი წავუხვენ, დავხოცე დევთა დასები,
და მას აქათ მათი აქა ძეს საჭურჭლე ძვირ-ნაფასები.
1365
მე აგრე არა მინახავს, მართ ვითა არა მნდომია;
მოდი და გავხსნათ, შევიგნეთ, საჭურჭლე თუ რა ზომია".
ეამა, ადგეს ორნივე, არცა ქვე ასმათ მჯდომია,
და დალეწეს კარი ორმოცი, მათგან არ ზედა ომია.
1366
პოვეს საჭურჭლე უსახო, კვლა უნახავი თვალისა,
მუნ იდვა რიყე თვალისა, ხელ-წმიდად განათალისა,
ჩნდის მარგალიტი, ოდენი ბურთისა საბურთალისა;
და ვინმცა ქმნა რიცხვი ოქროსა, ვერვისგან დანათვალისა!
1367
იგი სახლი ორმოცივე შიგან იყო გატენილი.
პოვეს ერთი ზარადხანა, აბჯრისათვის სახლად ქმნილი;
მუნ აბჯარი ყოვლიფერი ასრე იდვა, ვითა მწნილი,
და შიგან ერთი კიდობანი დაბეჭდული, არ-გახსნილი.
1368
ზედა ეწერა: "აქა ძეს აბჯარი საკვირველიო,
ჯაჭვ-მუზარადი ალმასი ხრმალი ბასრისა, მჭრელიო;
თუ ქაჯნი დევთა შეებნენ, იყოს დღე იგი ძნელიო!
და უმისჟამისოდ ვინც გაჰხსნის, არის მეფეთა მკლველიო".
1369
კიდობანი გახსნეს, პოვეს მუნ აბჯარი სამი ტანი,
რასაცა ვით შეიმოსენ მეომარნი სამნი ყმანი:
ჯაჭვი, ხრმალი, მუზარადი, საბარკული მათი გვანი, -
და ზურმუხტისა ბუდებითა იყვნეს ვითა ლუსკუმანი.
1370
თვითომან თვითო ჩაიცვეს, თავის თავს გამოსცდიდიან,
ჯაჭვ-მუზარადსა, აბჯარსა მართ ვერა ვერ მოჰკიდიან;
ხრმალი რკინასა მოჰკრიან, ვით ბამბის მკედსა სჭრიდიან,
და მათ უღირს ყოვლად ქვეყანად, შევატყვე, არ გაჰყიდიან.
1371
თქვეს: "ესე ნიშნად გვეყოფის, ვართო კარგითა ბედითა;
ღმერთმან მოგვხედნა თვალითა, ზეგარდმოთ მონახედითა".
აიღეს იგი აბჯარი თავის-თავისა ქედითა,
და თვითო მათ, ერთი ფრიდონის საძღვნობლად შეკრეს ღვედითა.
1372
ოქროც რამე წაიტანეს, მარგალიტი ღარიბები;
გამოვიდეს, გამობეჭდეს ორმოცივე საჭურჭლები.
ავთანდილ თქვა: "ამას იქით დავამაგრო ხრმალსა ნები,
და ამას ღამე არსად წავალ, რა გათენდეს, არ დავდგები".
1373
აქა, მხატვარო, დახატენ ძმათ უმტკიცესნი ძმობილნი,
იგი მიჯნურნი მნათობთა, სხვისა ვერვისგან სწრობილნი,
ორნივე გმირნი მოყმენი, მამაცობისა ცნობილნი;
და რა ქაჯეთს მივლენ, გასინჯოთ ომი ლახვართა სობილნი.
|
| |
|
|
| nukria | Дата: სამ, 01.05.2012, 01:31 | Сообщение # 54 |
|
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 17580
Награды: 1 +
Репутация: 0 ±
Статус: Offline
| ტარიელისა და ავთანდილისგან წასლვა ფრიდონისასა
1374
რა გათენდა, გაემართნეს, წაიტანეს ასმათ თანა,
ნურადინის ქვეყანამდის შეისვიან მათ უკანა;
მუნ ვაჭარმან ოქროს ფასად ცხენი მისცა, არ უძღვანა;
და ავთანდილ კმა ყოლაუზად, სხვა-მცა ვინღა წაიტანა!
1375
იარეს და ზედა შეჰხდეს ნურადინის მეჯოგეთა;
ჯოგი ნახეს, მოეწონა, ფრიდონისთვის ეაგეთა.
მუნ ავთანდილს ინდო ეტყვის: "გაქმნევ კარგთა სიშმაგეთა,
და მოდი, ფრიდონს ველაღობნეთ, ჯოგსა მისსა მოვადგეთა!
1376
ჯოგი წავუღოთ, მოსრულნი ვესმით ჯოგისა წაღებად,
გამოემართვის საომრად, ველთა სისხლითა დაღებად,
ანაზდად გვიცნობს, გაკრთების, გულსა შეჰლამის დაღებად, -
და ამოა კარგი ლაღობა, ლაღსა შე-ვე-იქმს ლაღებად".
1377
დაუწყეს პყრობა ტაიჭთა ფრიდონის უკეთესებსა.
მუნ მეჯოგეთა ფანოსი შეექმნა, ეკრა კვესებსა;
უყივლეს.: "ვინ ხართ, მოყმენო, ვინ იქმთ საქმესა ზესებსა?
და ჯოგი მისია, ვინ მტერსა ჰკრავს ხრმალსა, არ აკვნესებსა".
1378
მათ მშვილდები დაიწვადეს, მეჯოგეთა გაეკიდნეს.
მეჯოგენი მიიზახდეს, ხმანი მათნი გაადიდნეს:
"გვიშველეთო, გვიშველეთო, მეკობრეთა ამოგვწყვიდნეს!"
და ხმა შეიქმნა, შეიყარნეს, ფრიდონს ჰკადრეს, არ დაჰრიდნეს.
1379
შეეკაზმა ფრიდონ, შეჯდა, შეკაზმული გამოვიდა.
ხმა შეიქმნა, შეიყარნეს, რაზმი ველთა დაჰფარვიდა.
იგი მზენი მოეგებნეს, ვის ზამთარი ვერ დაჰზრვიდა;
და დაეხურა ზარადები, პირსა მათსა უფარვიდა.
1380
რა ტარიელ ფრიდონ იცნა, თქვა: "ვნახეო, ვინცა მინა".
მუზარადი მოიხადა, გაიღიმნა, გაიცინა;
ფრიდონს უთხრა: "რასა ჰლამი, ჩვენი მოსლვა რას გეწყინა?
და პურად ავი მასპინძელი მოგვეგებვი ომად წინა!"
1381
ფრიდონ ფიცხლავ გარდაიჭრა, დავარდა და თაყვანის-სცა.
იგინიცა გარდაუხდეს, მოეხვივნეს, აკოცისცა .
ფრიდონ ღმერთსა ხელ-აღპყრობით უსაზომო მადლი მისცა;
და დიდებულნი აკოცებდეს, იცნობდიან იგი ვისცა.
1382
ფრიდონ უთხრა: "რასა სდეგით? მოგელოდი უწინარე,
მე მზა ვარო, სამსახური თქვენი რა-მცა დავიზარე!"
ჰგვანდა, თუ-მცა შეყრილ იყვნეს ორნი მზენი, ერთი მთვარე,
და ერთმანერთი დააშვენეს, გაემართნეს, იქცეს გარე.
1383
ფრიდონის სახლსა გარდახდეს ორნივე, ტურფად გებულსა.
ტარიელ დაჯდა საჯდომსა, ოქსინო-გარდაგებულსა,
ახლოს დაისვამს ავთანდილს, მისსა ძმად-შეფიცებულსა;
და მათ უძღვნეს იგი აბჯარი ფრიდონს, ჭაბუკად ქებულსა.
1384
უთხრეს: "ჯერთ ჟამად არა გვაქვს სხვა შენთვის არმაღანია,
მაგრა ტურფანი მრავალნი ქვე სადმე გვისხენ სხვანია".
მან დასდვა პირი მიწასა, არ დაიყოვნა ხანია:
და "ჩემთვის ამისი ბოძება არს თქვენი შესაგვანია".
1385
გამოისვენეს მას ღამით ფრიდონის მასპინძლობითა;
აბანოს ბანნა, აავსნა შესამოსლისა ძღვნობითა,
დამოსნა ტურფა-ტურფითა, ერთმანერთისა მჯობითა,
და თვალ-მარგალიტი ღარიბი უძღვნა ოქროსა გობითა.
1386
უთხრა, თუ: "ესე სიტყვაა ავისა მასპინძელისა,
ჰგავს, მომწყენოდეს სტუმრობა თქვენ ბრძნისა ვითა ხელისა,
მაგრა აწ ყოვნა არ ვარგა, წალვა სჯობს გზისა გრძელისა,
და თუ ქაჯნი მოგვესწრებიან, საეჭვი არს სიძნელისა.
1387
დიდთა რას ვაქმნევთ ლაშქართა? კარგნი გვინდან და ცოტანი;
სამასი კაცი გვეყოფისთ, წავიდეთ მართ მეოტანი;
ჩვენ ქაჯეთს ქაჯთა საომრად დავაგნეთ ხრმალთა კოტანი,
და მას ადრე ვჰპოეებთ, ვისიცა მოგვკლავს ალვისა, მო-, ტანი.
1388
ქაჯეთს ერთხელ კვლაც ყოფილ ვარ, ჰნახავთ, თქვენცა გემაგრების;
ყოვლგნით კლდეა, გარეშემო მტერი ვერა მოადგების;
თუ იდუმალ არ შევუვალთ, ცხადად შებმა არ ეგების,
და მით ლაშქარი არად გვინდა, - რაზმი მალვით ვერ მოგვყვების".
1389
იგინიცა დაემოწმნეს ამა მისსა ნაუბარსა.
მუნ დააგდეს ქალი ასმათ, ფრიდონ მისცემს საჩუქარსა.
თვით სამასსა ცხენოსანსა წაიტანდეს, გმირთა დარსა.
და ბოლოდ ღმერთი გაუმარჯვებს ყოვლსა, პირველ შენაზარსა.
1390
ზღვა გაიარეს სამთავე ერთგან ძმად შეფიცებულთა;
ფრიდონ გზა იცის, იარეს, დღისით და ღამით რებულთა.
ფრიდონ თქვა: "ვახლავთ არეთა ჩვენ, ქაჯეთს მიახლებულთა,
და აქათგან ღამით ვლა გვინდა, მით არას გამჟღავნებულთა".
1391
ამა ფრიდონის თათბირსა სამნივე ერთგან ჰზმიდიან:
რა გაუთენდის, დადგიან და ღამით ფიცხლავ ვლიდიან;
მივიდეს, აჩნდა ქალაქი, მცველთა ვერ დასთვალვიდიან,
და გარე კლდე იყო, გუშაგთა ხმა ჯარვით გაადიდიან.
1392
გვირაბის კარსა ჭაბუკი ათი ათასი მცველია.
მათ ლომთა ნახეს ქალაქი, მთვარე დგას მუნ ნათელია;
თქვეს: "ვითათბიროთ, ვითა ვქმნათ, აწ გამორჩევა ძნელია;
და ასი ათასსა აჯობებს, თუ გამორჩევით მქმნელია".
|
| |
|
|
| nukria | Дата: სამ, 01.05.2012, 01:31 | Сообщение # 55 |
|
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 17580
Награды: 1 +
Репутация: 0 ±
Статус: Offline
| თათბირი ნურადინ-ფრიდონისა
1393
ფრიდონ თქვა: "ვიტყვი სიტყვასა, ვეჭვ, ჩემი არ დამცთარია:
ჩვენ ცოტანი ვართ, ქალაქი დიდთაგან საომარია;
პირის-პირ ომი არ ძალ-გვიც, არ ჟამი საკვეხარია,
და ათას წელ ვერსით შევუვალთ, თუ ზედ დაგვიხშან კარია.
1394
ჩემსა სიმცროსა გამზრდელნი სამუშაითოდ მზრდიდიან,
მასწავლნეს მათნი საქმენი, მახლტუნვებდიან, მწვრთიდიან;
ასრე გავიდი საბელსა, რომ თვალნი ვერ მომკიდიან,
და ვინცა მჭვრეტდიან ყმაწვილნი, იგიცა ინატრიდიან.
1395
აწ ვინცა ვიცით უკეთე შეტყორცა საგდებელისა,
მან ერთსა ბურჯსა გარდვაგდოთ წვერი საბლისა გრძელისა,
მას ზედა გავლა ასრე მიჩნს, ვითა გარბენა ველისა.
და თქვენ ჭირად გიყო შიგანთა პოვნა კაცისა მრთელისა.
1396
აბჯრითა გავლა არად მიჩნს ჭირად, გატანა ფარისა;
შიგან ჩავხლტები კისკასად, ვეცემი მსგავსი ქარისა,
ლაშქართა დავჰხოც, გავახვამ, ჰნახოთ გაღება კარისა!
და თქვენცა მუნ მოდით, სადაცა გესმას ზრიალი ზარისა".
|
| |
|
|
| nukria | Дата: სამ, 01.05.2012, 01:31 | Сообщение # 56 |
|
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 17580
Награды: 1 +
Репутация: 0 ±
Статус: Offline
| თათბირი ავთანდილისა
1397
ავთანდილ უთხრა: "ჰე ფრიდონ, მოყვასნი ვერ გიჩივიან:
ლომთა მკლავთაგან იმედი გაქვს, არა წყლულნი გტკივიან;
სთათბირობ ძნელსა თათბირსა, მტერთა ივაგლახ-ივიან,
და მაგრა თუ გესმის, გუშაგნი რა ახლო-ახლო ყივიან?!
1398
რა გახვიდოდე, გუშაგთა ესმას აბჯრისა ჩხერება,
გიგრძნობენ, თოკსა მოჰკვეთენ, ამისი ხამს დაჯერება;
წაგიხდეს ცუდად ყველაი, დაგრჩეს ცუდიღა ფერება,
და ეგე თათბირი არ ვარგა, სხვებრ ვქმნათ თავისა ტერება.
1399
სჯობს, დადეგით დამალულნი თქვენ ადგილსა იდუმალსა,
ისი კაცნი არ იჭირვენ მგზავრსა, ქალაქს შემავალსა,
სავაჭროთა შევეკაზმვი, ვიქმ საქმესა მე მუხთალსა,
და ერთსა ჯორსა გარდავჰკიდებ მუზარადსა, ჯაჭვსა, ხრმალსა.
1400
სამთავე შესლვა არ ვარგა, თუ გვიგრძნან, არს სათუები;
მე მარტო შევალ ვაჭრულად და კარგად შევეტყუები,
მალვით ჩავიცვამ აბჯარსა, გავჩნდები, გავეცრუები, .
და ღმერთმან ქმნას, უხვად ვადინო შიგნით სისხლისა რუები!
1401
შიგანთა მცველთა მოვიცლი მე უნახავად ჭირისად,
თქვენ გარეთ კართა ეცენით ყოველნი მსგავსად გმირისად;
კართა გავახვამ, მომართეთ, კივილი გესმას ხშირი სად.
და თუ რა სხვა სჯობდეს, თქვენ ბრძანეთ, ვარ მრჩევლად ამა პირისად".
|
| |
|
|
| nukria | Дата: სამ, 01.05.2012, 01:32 | Сообщение # 57 |
|
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 17580
Награды: 1 +
Репутация: 0 ±
Статус: Offline
| თათბირი ტარიელისა
1402
ტარიელ უთხრა: "მე თქვენი ვცან გმირთა მეტი გმირობა,
თქვენსა ძალ-გულსა თქვენივე ჰგავს თათბირობა, პირობა;
ვიცი, გწადს ომი ფიცხელი, არ ცუდი ხრმალთა ღირობა,
და კაცი-მცა მაშინ თქვენ გახლავს, რა ომმან ქმნას გაჭირობა.
1403
მაგრა იყვენით ჩემთვისცა საქმისა რასმე რჩევითა:
ხმა ესმას ჩემსა ხელ-მქმნელსა, ზედა გარდმოდგეს მზე ვითა,
თქვენ გქონდეს ოყი ფიცხელი, უომრად მნახოს მე ვითა?
და ესე მე დამსვრის, ნუ უბნობთ სიტყვითა თქვენ სათნევითა.
1404
მაგა თათბირსა ესე სჯობს, ვქმნათ ჩემი მონახსენები:
გავიყოთ კაცი ას-ასი, რა ღამე ჩნდეს ნათენები,
სამთავე სამგნით მივჰმართოთ, ფიცხლავ დავსხლიტოთ ცხენები;
და მოგვეგებვიან, ვემცრობით, ჩვენ ხრმალთა ეივსცეთ მძლე ნები.
1405
ფიცხლავ შევებნეთ, შევსჯარნეთ, ვერ მოგვასწრებენ კარებსა,
სამთაგან ერთი შევუვალთ, სხვა გარეთ ვსცემდეთ გარებსა,
მან ერთმან შიგნით შიგანნი მივსცნეთ სისხლისა ღვარებსა,
და ხელი კვლა ვჰხადოთ აბჯარსა, მას ჩვენგან მძლედ ნახმარებსა"
1406
ფრიდონ უთხრა: "შემიგნია, გამიგია, ვიცი მე რა:
მაგა ცხენსა ჩემეულსა წამოასწრობს კართა ვერა;
ოდეს გიძღვენ, არ ვიცოდი, ქაჯეთს გვინდა ქაჯთა მზერა,
და თვარა ყოლა არ გიძღვნიდი, ჩემი გითხრა სიძუნწე რა".
1407
ფრიდონ ლაღი ამხნაგობს საუბართა ესოდენთა.
ამას ზედა გაიცინნეს მათ წყლიანთა, სიტყვა-ბრძენთა,
ერთმანერთსა ელაღობნეს ლაღობათა მათთა მშვენთა,
და გარდახდეს და დაეკაზმნეს, უკეთესთა შესხდეს ცხენთა.
1408
კვლა ერთმანერთსა მიუგეს სიტყვები არ პირ-მკვახები,
დაასკვნეს იგი თათბირი, /ტარიას განაზრახები:
გაიყვეს კაცი ას-ასი, ყველაი გმირთა სახები,
და ცხენებსა შესხდეს, აიღეს მათ მათი ჩაბალახები.
1409
იგი ჭაბუკნი შუქითა ვნახენ მზისაცა მეტითა;
მათ სამთა შვიდნი მნათობნი ჰფარვენ ნათლისა სვეტითა;
ტარიელ შავსა ზედა ზის ტანითა მით წერწეტითა;
და დალივნეს მტერნი ომითა, ვითა მჭვრეტელნი ჭვრეტითა.
1410
ჩემი აწ ესე ნათქვამი მათი სახე და დარია:
რა ზედა წვიმდენ ღრუბელნი და მთათა აღტყდეს ღვარია,
მოვა და ხევთა მოგრაგნის, ისმის ზათქი და ზარია,
და მაგრა რა ზღვასა შეერთვის, მაშინ ეგრეცა წყნარია.
1411
თუცა ფრიდონ და ავთანდილ სიკეთე-მიუწვთომნია,
მაგრა ტარიას შებმანი არვისგან მოსანდომნია,
მზე მნათობთაცა დაჰფარავს, არცაღა ნათლად ხომნია.
და აწ იყურებდით, მსმენელნო, გესმნენ ფიცხელნი ომნია!
1412
სამთავე სამად გაიყვეს - თვითომან თვითო - კარები;
თანა ჰყვა კაცი სამასი, ყველაი გმირთა დარები.
მას ღამით უქმნეს სადარნო, უცთურო, არ ნაჩქარები,
და გათენდა, გაჩნდეს, მიჰმართეს, თავის-თავ ჰქონდა ფარები.
1413
პირველ ამოდ მიდიოდეს მგზავრთა რათმე მაგიერად,
მათ შიგანთა ვერა უგრძნეს, ვერცა დაჰხვდეს გულ-ხმიერად;
გულსა შიში არა ჰქონდა, ამოდ დგეს და ნებიერად,
და მიდგეს გარეთ, მუზარადნი დაიხურნეს ჟამიერად.
1414
ანაზდად ცხენი გაქუსლეს, მათრახმან შექმნა წრიალი.
რა ნახნეს, კარნი გაახვნეს, ქალაქით გახდა ზრიალი.
სამთავე სამგნით მიჰმართეს, თავსა მით უყვეს რიალი,
და იკრეს ნობსა და დაბდაბსა, შეიქმნა ბუკთა ტკრციალი.
1415
მაშინ ქაჯეთს მოიწია უსაზომო რისხვა ღმრთისა:
კრონოს, წყრომით შეხედულმან, მოიშორვა სიტკბო მზისა,
მათვე რისხვით გარდუბრუნდა ბორბალი და სიმგრგვლე ცისა,
და ველნი მკვდართა ვერ იტევდეს, გადიადდა ჯარი მკვდრისა.
1416
კაცსა უკრავად დაბნედდის ხმა /ტარიელის ხაფისა,
აბჯარსა ფრეწდის, გაცუდდა სიმაგრე ჯავშან-ქაფისა.
სამგნითვე კართა შესჯარნეს, ჭირი არ ნახნეს კაფისა,
და რა ქალაქს შეხდეს, შეიქმნა სიხარკე ციხეს სწრაფისა.
1417
ავთანდილ და ლომი ფრიდონ შიგნით ერთგან შეიყარნეს,
მტერნი სრულად აეწყვიდნეს, სისხლნი მათნი მოეღვარნეს,
უყივლეს და ერთმანერთი ნახეს, დიდად გაეხარნეს,
და თქვეს: "ტარიელ რა იქმნაო?" მისად ჭვრეტად თვალნი არნეს.
1418
ერთმანცა არა იცოდა ვერა ცნეს ტარიერისა.
ციხისა კარსა მიჰმართეს, რიდი არ ჰქონდა მტერისა;
მუნ ნახეს რიყე აბჯრისა, ნალეწი ხრმალთა წვერისა,
და ათი ათასი ნობათი, უსულო, მსგავსი მტვერისა.
1419
ციხისა მცველი ყველაი იდვა მართ ვითა სნეული,
თავით ფერხამდის დაჭრილი, აბჯარი მუნ დახეული,
ციხისა კარნი განხმულნი, კართა ნალეწი - სრეული,
და ცნეს ნაქმრად ტარიელისად, თქვეს: "საქმე არს მისეული".
1420
გზანი დაჰხვდეს შეკაფულნი, შევიდეს და გაძვრეს ხვრელსა,
ნახეს, მზისა შესაყრელად გამოეშვა მთვარე გველსა,
მუზარადი მოეხადა, ჰშვენის აკრვა თმასა ლელსა,
და მკერდი მკერდსა შეეწება, გარდაეჭდო ყელი ყელსა.
1421
ეხვეოდეს ერთმანერთსა, აკოცეს და ცრემლნი ღვარნეს;
ამას ჰგვანდეს, ოდეს ერთგან მუშთარ, ზუალ შეიყარნეს.
მზე რა ვარდთა შემოადგეს, დაშვენდეს და შუქნი არნეს,
და აქანამდის ჭირ-ნახულთა ამას იქით გაიხარნეს.
1422
მათ ერთმანერთსა აკოცეს, დგანან ყელ-გარდაჭდობილნი.
კვლა შეეწებნეს ხშირ-ხშირად ვარდნი ბაგეთათ პობილნი.
აწ ესენიცა გავიდეს, შეკრბეს სამნივე ძმობილნი,
და მას მზესა მისცეს სალამი, წადგეს მართ ვითა ხმობილნი.
1423
მზე მოეგება პირითა ტურფითა, მოცინარითა,
აკოცა მისთა მეშველთა ლაღმან ცნობითა წყნარითა,
მათ მდაბლად მადლი უბრძანა სიტყვითა მით ნარნარითა,
და ორნივე ერთგან უბნობდეს ტურფითა საუბარითა.
1424
ტარიელსცა უსალამეს, მას ალვისა მორჩსა ვით ხეს,
მიულოცეს გამარჯვება, ერთმანერთი მოიკითხეს.
არა სჭირდა, არ ინანეს, რომ აბჯარი არ გაითხეს,
და თავნი მათნი გაალომნეს, მათნი მბრძოლნი იშვლეს, ითხეს.
1425
სამასისა კაცისაგან ას-სამოცი შეჰყოლოდა;
ფრიდონს უმძიმს სპათა მისთა, მაგრა ერთ-კერძ უხაროდა;
მონახეს და არ აცოცხლეს, რაცა მბრძოლი დაჰრჩომოდა,
და რომე პოვნეს საჭურჭლენი, აწმცა თვალვით ვით ითქმოდა!
1426
მოკრიფეს ჯორი, აქლემი, რაცა ვით პოვეს მალები;
სამიათასსა აჰკიდეს მარგალიტი და თვალები,
თვალი ყველაი დათლილი, იაგუნდი და ლალები,
და იგი მზე შესვეს კუბოსა, არს მათგან განაკრძალები.
1427
სამოცი კაცი დააგდეს ქაჯეთს ციხისა მცველია,
წამოიყვანეს იგი მზე, მათიღა წაგვრა ძნელია;
ზღვათა ქალაქსა დაჰმართეს, თუცა გზა მუნით გრძელია,
და თქვეს: "ფატმან ვნახოთ, მუქაფა გვაც მისი გარდუხდელია".
|
| |
|
|
| nukria | Дата: სამ, 01.05.2012, 01:33 | Сообщение # 58 |
|
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 17580
Награды: 1 +
Репутация: 0 ±
Статус: Offline
| ტარიელისგან ზღვათა მეფისას მისლვა
1428
ზღვათა მეფისა წინაშე გაგზავნა მახარობელი,
შესთვალა: "მოვალ ტარიელ, მტერთა მძლე, მოსრვით მსპობელი;
ქაჯეთით მოყავს ჩემი მზე, ჩემი ლახვართა მსობელი;
და მწადიან, გნახნე პატივით, ვითა მამა და მშობელი.
1429
აწ მე მაქვს ქაჯთა ქვეყანა და მათი დანადებია;
მეფეო, კარგი ყველაი მე თქვენგან წამკიდებია;
ფატმანს უხსნია ჩემი მზე, სდედებია და სდებია,
და ამისად მუქფად რა გიძღვნა? მძულს ცუდი ნაქადებია.
1430
მოდი, გვნახენ, გავიარდეთ ქვეყანასა შენსა ვირე,
სრულად ქაჯთა სამეფოსა გიძღვნი, ჩემგან შეიწირე,
კაცნი შენნი შეაყენენ, ციხე მაგრად დაიჭირე,
და მე ვისწრაფი, ვერა გნახავ, შენ წამოდი, ჩემ კერძ ირე.
1431
თქვენ უბრძანეთ ჩემ მაგიერ უსენს, ქმარსა ფატმანისსა,
გამოგზავნოს, ეამების ნახვა მისი ხსნილსა მისსა;
მისგან კიდე ინატრიდა ჭვრეტასა-მცა სხვადღა ვისსა,
და ვინ მზესაცა უნათლეა, ასრე ვითა ბროლი ფისსა!"
1432
რა კაცი ტარიელისი ესტუმრა ზღვათა მფლობელსა, -
წესია, გული გაჰკრთების ამბავსა გასაკთობელსა, -
მისცა მადლი და დიდება ღმერთსა, მართლისა მბრჭობელსა,
და მაშინვე შეჯდა, არ უნდა მისლვა სხვასაღა მხმობელსა.
1433
ბარგი აჰკიდა, გააგო ქმნა ქოწილისა მათისა,
მას მიაქვს რიცხვი ტურფათა, არ-სიდიადე სათისა;
ფატმან ჰყავს თანა, იარა სავალი დღისა ათისა;
და უხარის ნახვა ლომისა და მზისა, ხმელთა მნათისა.
1434
შორს გაეგებნეს სამნივე დიდსა მეფესა ზღვათასა,
გარდახდეს, მდაბლად აკოცეს, გა-რე-სწყდეს ჯარსა სპათასა;
შეასხეს ქება ტარიელს, მან მადლი გაუათასა,
და ქალი რა ნახეს, სტრფიალობს შუქსა მას ბროლ-ბაკმათასა.
1435
ფატმან ხათუნს, მისსა მჭვრეტსა, ედებოდა ცეცხლი ნელი,
მოეხვია, გარდუკოცნა ხელი, ფერხი, პირი, ყელი;
იტყვის: "ღმერთო, რა გმსახურო, გამინათლდა რათგან ბნელი!
და ვცან სიმოკლე ბოროტისა, კეთილია მისი გრძელი".
1436
ქალი ფატმანს ეხვეოდა, ტკბილად იტყვის, არ გამწყრალი:
"ღმერთმან გული გამინათლა გახეთქილი, გა-ცა-მწკრალი,
აწ აგრე ვარ გავსებული, წინას ვიყავ ვითა მცხრალი,
და მზემან შუქნი შემომადგნა, ვარდი მით ვჩან არ-დამზრალი".
1437
ზღვათა მეფე გარდაიხდის მუნ ქორწილსა მეტად დიდსა.
ქაჯეთიცა დაუმადლა, არ გაუშვა დღესა შვიდსა;
უხვად გასცემს საბოძვარსა, საჭურჭლესა ანაკიდსა,
და პერპერასა დაფანტულსა ზედა სცვეთენ ვითა ხიდსა.
1438
მუნ იდვის გორი ლარისა, სტავრისა და ატლასისა;
ტარიელს უძღვნა გვირგვინი, ვერ-დანადები ფასისა,
იაგუნდისა მრთელისა, ყვითლისა, მეტად ხასისა,
და კვლა ერთი ტახტი ოქროსა, წითლისა მართ ხალასისა.
1439
ნესტან-დარეჯანს ყაბაჩა უძღვნა, შემკული თვალითა,
იაგუნდითა წითლითა, ბადახშითა და ლალითა.
დასხდეს ორნივე ქალ-ყმანი პირითა ელვა-მკრთალითა,
და მათნი მჭვრეტელნი დაიწვნეს ცეცხლითა მართ ახალითა.
1440
ავთანდილს და ფრიდონს უძღვნა უსაზომო დიდი ძღვენი:
ძვირფასისა უნაგირი, უკეთესი თვითო ცხენი,
თვითო კაბა თვალიანი, უცხო ფერთა შუქთა მფენი,
და მოახსენეს: "მადლი რა ვთქვათ, სვიანმცა-ა დავლა თქვენი!"
1441
ტარიელ მადლსა გარდიხდის ტურფა სიტყვითა ენითა:
"დიდად ვიამე, მეფეო, პირველ, ნახვითა თქვენითა,
მერმე, აგვავსენ მრავლითა ტურფა ფერითა ძღვენითა,
და ვიცი, შორი-შორ არ-ჩავლა ჩვენ თქვენი კარგა ვქმენითა".
1442
ზღვათა მეფე მოახსენებს: "ხელმწიფეო, ლომო, ქველო,
მოახლეთა სიცოცხლეო, ვერა-მჭვრეტთა შორით მკლველო,
მსგავსი თქვენი რა-მცა მეძღვნა, შვენიერო სანახველო!
და რა მოგშორდე, რა მერგების, საჭვრეტელად სასურველო?!"
1443
ტარიელ ფატმანს უბრძანა: "მე თავი შენი მიდია;
დავ, ვალი შენი ჩემზედა გარდაუხდელი, დიდია;
აწ რაცა ქაჯთა საჭურჭლე ქაჯეთით ამიკიდია,
და მომიცემია, წაიღე, არ კიდე მომიყიდია".
1444
ფატმან ხათუნ თაყვანის-სცა, ჰკადრებს მადლსა მეტის-მეტსა:
"მე მეფეო ნახვა შენი მიდებს ცეცხლსა დაუშრეტსა;
რა მოგშორდე, რა ვიქმნები? მე დამაგდებ ვითა რეტსა.
და ახ, ნეტარძი მოხლეთა! ვაგლახ თქვენსა ვერა-მჭვრეტსა!"
1445
ზღვათა მეფესა ეტყვიან სამნივე შუქთა მაფენი,
კბილნი ბროლნი და ბაგენი სადაფთა მოსადაფენი:
"უთქვენოდ მყოფთა არ გვინდან ნიშატნი, საჩანგდაფენი,
და მაგრა გაგვიშვენ, ჟამია, წავიდეთ, ვართ მოსწრაფენი.
1446
შენ იყავ ჩვენი მშობელი, ჩვენგან ღმრთად საესავიო,
მაგრა ამასცა ვიაჯით, გვიბოძო ერთი ნავიო".
მეფემან ბრძანა: "არა მშურს სამიწოდ თქვენად თავიო,
და რათგან ისწრაფი, რა გკადრო? წა, გიწინამძღვრდეს მკლავიო!"
1447
მეფემან ნავი-ხომალდი მოჰკაზმა ზღვისა კიდესა.
გამოემართა ტარიელ, გამყრელნი ცრემლსა ღვრიდესა,
თავსა იცემდეს, იგლეჯდეს, თმა-წვერსა გაიყრიდესა,
და ფატმანის ცრემლთა შედენით თვით ზღვაცა გაადიდესა.
1448
გამოვლნეს ზღვანი სამთავე, ერთგან ძმად შენაფიცართა,
კვლა ამტკიცებდეს სიტყვათა, მათ პირველ დანამტკიცართა;
ჰშვენის მღერა და სიცილი მათ, მისთა არ-უვიცართა,
და ბაგეთათ შუქი შეადგის ზედა ბროლისა ფიცართა.
1449
მუნით კაცი ასმათს თანა მათ გაგზავნეს მახარობლად,
კვლა ფრიდონის თავადთასა - ნაომართა მათთა მთხრობლად:
"მანდა მოვა, მოიმაღლებს მზე მნათობთა მამაგრობლად,
და ჩვენ, დამზრალნი, აქანამდის, აწ გავხედით დაუზრობლად".
1450
იგი მზე შესვეს კუბოსა, იარეს გზა ზღვის პირისა,
მიყმაწვილობდეს, უხარის მათ გარდახდომა ჭირისა;
მივიდეს, სადა ქვეყანა იყო ნურადინ გმირისა,
და მოეგებნიან, ისმოდის ხმა სიმღერისა ხშირისა.
1451
მუნ მიეგება ყოველი ფრიდონის დიდებულები.
ასმათი, სავსე ლხინითა, ვის აღარ აჩნდა წყლულები,
ნესტან-დარეჯანს მოეჭდო, რომ ვეღარ გაჰხსნის ცულები,
და აწ გაუსრულა ყოველი მან მისი ნაერთგულები.
1452
ნესტან-დარეჯან ეხვევის, პირსა აკოცებს პირითა;
უბრძანა: "ჩემო, ვაგლახ მე, შენცა აგავსე ჭირითა,
აწ ღმერთმან მოგვცა წყალობა, ვცან, მისი არ-სიძვირით-ა;
და მე გულსა შენსა ეზომსა, არ ვიცი, გარდვიხდი რითა!"
1453
ასმათ ჰკადრა: "მადლი ღმერთსა, ვარდნი ვნახენ არ-დაზრულნი,
ბოლოდ ასრე გააცხადნა გონებამან დაფარულნი,
სიკვდილიცა სიცოცხლედ მიჩს, ოდენ გნახენ მხიარულნი".
და სჯობან ყოვლთა მოყვარულთა პატრონ-ყმანი მოყვარულნი.
1454
დიდებულთა თაყვანის-სცეს, მოახსენეს დიდი ქება:
"რომე ღმერთმან გაგვახარნა, კურთხეულ-ა მისი ღმრთება!
ჩვენ გვიჩვენა პირი თქვენი, აღარა გვწვავს ცეცხლთა დება,
და წყლულსა, მისგან დაკოდილსა, მასვე ძალ-უც განკურნება".
1455
მოვიდეს და პირი ხელსა დასდვეს, აგრე გარდაჰკოცნეს.
მეფე ეტყვის: "ძმათა თქვენთა თავნი ჩვენთვის დაიხოცნეს,
იგი შვება საუკუნოს ცხადად პოვეს, არ იოცნეს,
და ერთსა მიჰხვდეს საზიაროდ - დიდებანი იასოცნეს.
1456
თუცა მე მათი დახოცა მტკივის და სატკივარია,
მაგრა მათ მიჰხვდა უკვდავი მუნ დიდი საჩუქარია".
ესე თქვა, ნელად ატირდა და წვიმა თოვლსა არია,
და ნარგისთათ იძრვის ბორიო, ვარდსა ზრავს, იანვარია.
1457
მუნ ატირდეს ყველაკანი, რა ტირილად იგი ნახეს,
რაცა ვისცა დაჰკლებოდა, მათ ტირილით, სულთქვმით ახეს;
დადუმდეს და მოახსენეს: "რათგან ბრძენთა მზეებრ გსახეს,
და თქვენთა მჭვრეტთა მღერა ჰმართებს, რასათვის-მცა ივაგლახეს!"
1458
ვინ ღირს-ა თქვენსა ეგზომსა ტირილსა, შეჭირვებასა!
თქვენთვის სიკვდილი დია სჯობს მიწათა ზედა რებასა".
კვლა ფრიდონ ჰკადრა მეფესა: "ნურათ იქმთ გამწარებასა,
და ღმერთი-მცა მუქფად მოგიზღავს ათასსა გახარებასა!"
1459
ავთანდილცა მიუმტკივნა, იტყვის დიდსა სიმძიმილსა;
მათ შეასხეს ქება, უთხრეს: "თავნი მივსცნეთ აწ ღიმილსა,
რათგან მიჰხვდა დაკარგული ლომი მზესა წახდომილსა,
და აღარა ვსტირთ სატირალსა, აღარ დავსდებთ თვალთა მილსა".
1460
მივიდეს, სადა ქალაქი დიდი მულღაზანზარია;
სცემდეს ბუკსა და ტაბლაკსა, გახდა ზათქი და ზარია,
დაბდაბისა და ქოსისა ხმა ტურფად შენათხზარია,
და მოტყდეს მოქალაქენი, დააგდეს მუნ ბაზარია.
1461
შუკათათ მოდგეს ვაჭარნი, ყოვლგნით მჭვრეტელთა ჯარია;
შორს უარებდეს სარანგნი, ხელთა აქვს მათ აბჯარია;
მოიჯრებოდეს ჯალაბნი, სარანგთა დამსაჯარია,
და მათად საჭვრეტლად მიშვება მუნ მათგან ნააჯარია.
1462
გარდახდეს ფრიდონისასა, სრა ნახეს მოსაწონები.
გამოეგება მრავალი ოქრო სარტყლითა მონები,
ფერხთა საფენლად ოქსინო მართ მათგან არს ნაქონები,
და თავსა აყრიდეს ოქროსა, ხვეტს ჯარი მუნ ნარონები.
|
| |
|
|
| nukria | Дата: სამ, 01.05.2012, 01:33 | Сообщение # 59 |
|
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 17580
Награды: 1 +
Репутация: 0 ±
Статус: Offline
| ქორწილი ტარიელისა და ნესტან-დარეჯანისა ფრიდონისაგან
1463
მათ ქალ-ყმათათვის საჯდომი დაედგა თეთრ-ძოწეული,
წითელ-ყვითლითა თვალითა ზედა კეკლუცად ფრქვეული;
ავთანდილისთვის - ყვითელი და შავი ერთგან რეული;
და მოვიდეს, დასხდეს; მჭვრეტელი ვცან მათი სულ-დალეული.
1464
მგოსანნი მოდგეს, ისმოდა ხმა სიმღერისა ტკბილისა;
ქორწილი ქმნეს და გამრავლდა ძღვნობა ლარისა ლბილისა
ფრიდონის პურად კარგისა, არ მასპინძლისა წბილისა;
და ნესტან-დარეჯანს უშვენის ღიმილი, ჩენა კბილისა.
1465
მოიღეს ძღვენი უსახო ფრიდონის არ-ალქატისა,
ცხრა მარგალიტი, სიდიდით მართ ვითა კვერცხი ბატისა,
კვლა ერთი თვალი, სამსგავსო მზისა შუქ-მონამატისა,
და მას წინა ღამით ძალ-ედვის მხატვარსა ხატვა ხატისა.
1466
კვლა უძღვნა თვითო ფარღული, გარდასაყრელი ყელისა,
მგრგვლად დათლილისა თვალისა, იაგუნდისა მრთელისა;
კვლა მოქვს ერთი ტაბაკი, მძლედ საჭირავი ხელისა,
და ავთანდილისთვის ლომისა ძღვენი ფრიდონის ქველისა.
1467
იგი ტაბაკი სავსეა მარგალიტითა სხვილითა.
ავთანდილს უძღვნა ყველაი არა სიტყვითა წბილითა.
აივსო სახლი სტავრითა და ოქსინოთა ლბილითა,
და ტარიელ მადლი უბრძანა ლაღმან სიტყვითა ტკბილითა.
1468
ფრიდონისგან უსაზომო ქორწილია დღესა რვასა;
ყოვლთა დღეთა მიართმიდის უფასოსა ძღვენსა მზასა;
დღე და ღამე არ გასწყვედდის ჩაღანა და ჩანგი ხმასა.
და აჰა, მიჰხვდეს შესაფერნი ყმა ქალსა და ქალი ყმასა.
1469
ტარიელ ფრიდონს უბრძანა დღე-ერთ სიტყვები გულისა:
"არს გული თქვენი საჩემოდ უფროსი ძმისა სრულისა,
არ გემუქფების სიცოცხლე, არცა მოცემა სულისა,
და მე თქვენგან ვპოვე მოკვდავმან ჩემი წამალი წყლულისა.
1470
ავთანდილისგან შენც იცი ჩემთვის თავისა დადება,
აწ მე მაქვს ნაცვლად მისისა მოხმარებისა წადება:
შენ მიდი, ჰკითხე, რა უნდა, მან ქმნას ამისი ცხადება,
და ვითა დამივსო სახმილი, ეგრე მისიცა კმა დება.
1471
უთხარ: "ძმაო, რა გარდიხდის შენგან ჩემსა ჭირ-ნახულსა!
ღმერთი მოგცემს წყალობასა, მისგან ზეცით შესახულსა!
თუ ვერა ვიქმ საწადელსა შენსა, შენთვის გაზრახულსა,
და არა ვნახავ სახლსა ჩემსა, არ დარბაზსა, არცა ხულსა.
1472
აწ მითხარ, ჩემგან რა გინდა, ანუ რათ მოგეხმარები?
ვარჩევ, წავიდეთ არაბეთს, იყავ ჩემიცა მარები;
ტკბილის სიტყვითა გავმართოთ და ხრმლითა - საომარები:
და თუ შენ შენს ცოლსა არ შეგრთავ, მე ჩემსა არ ვექმარები".
1473
რა ფრიდონ უთხრა ავთანდილს ტარიას მოციქულობა,
მას გაეცინნეს, გაღიმდა, ჰშვენოდა მხიარულობა;
თქვა, თუ: "მეშველი რად მინდა? მჭირს არავისგან წყლულობა!
და ჩემი მზე არცა ქაჯთა ჰყავს, არცა სჭირს ლხინ-ნაკლულობა.
1474
ჩემი მზე ტახტსა ზედა ზის, მორჭმული ღმრთისა ნებითა,
საკრძალავი და უკადრი, ლაღი, არვისგან ვნებით-ა,
არცა რა უმძიმს ქაჯთაგან, არცა გრძნეულთა გრძნებითა,
და მას ზედა შველა რად მინდა? რად მეჭვ რასაცა თნებითა?
1475
რა მოვა ჩემთვის განგება, ზეცით მოსრულნი ზენანი,
ღმერთი იწადებს, მომივლენ გულსა სახმილთა ლხენანი;
მაშინღა მომხვდენ მოკვდავსა მზისა ელვათა ფენანი,
და უმისჟამისოდ ცუდია ჩემგან მი და მო რბენანი.
1476
მიდი და ჰკადრე ტარიელს პასუხი, ჩემგან თხრობილი:
"მადლი რად უნდა, მეფეო, ხარ რაზომ გინდა ლმობილი?
ვარ მუცლითგანვე დედისათ თქვენად სამონოდ შობილი,
და ღმერთმან მუნამდის მიწა მყოს, ვირ მეფე იყო ცნობილი.
1477
გებრძანა: "შეყრა მწადიან საყვარელისა შენიხა".
ეგე არს მსგავსი გულისა ლმობიერისა თქვენისა;
მუნა მე ხრმალი არ მიკეეთს, არცა სივრცელე ენისა,
და მიჯობს მოლოდნა საქმისა მის განგებისა ზენისა.
1478
ესეა ჩემი საწადი და ჩემი მოსანდომარე:
ინდოეთს გნახო მორჭმული, საჯდომთა ზედა მჯდომარე,
გვერდსავე გიჯდეს მნათობი, პირი ელვათა მკრთომარე,
და მებრძოლნი თქვენნი მოგესრნენ, არვინ ჩნდეს მუნ მეომარე.
1479
რა გამისრულდენ ესენი ჩემნი გულისა ნებანი,
მაშინღა მივალ არაბეთს, მომხვდენ მის მზისა ხლებანი;
ოდესცა სწადდეს, დამივსნეს ამა ცეცხლისა დებანი.
და სხვა თქვენგან არა არ მინდა, მძულან ცუდნიღა თნებანი".
1480
რა ფრიდონ ჰკადრა ტარიელს ესე სიტყვანი ყმისანი,
მან ბრძანა: "მაგას არა ვიქმ, ამას არ უნდა მისანი!
ვითა მან პოვნა მიზეზნი ჩემისა სულთა დგმისანი,
და ეგრევე მანცა სამისოდ ნახნეს ძალ-გულნი ძმისანი!
1481
მიდი, უთხარ ჩემ მაგიერ სიტყვა ჩემგან არ-ნათნები:
"მე შენისა გამზრდელისა უნახავად არ დავდგები.
ვეჭვ, მრავალი დამეხოცოს მონა, მისგან საყვარლები,
და ვითხოვ ხოლე შენდობასა, ეგეთიღა მოვბრუნდები".
1482
ესე უთხარ: "ამის მეტსა ჰმოციქულობ ნურას ნუო,
ხვალე წასლვა არ დავშალო, არცა საქმე გავათუო;
მე არ მიზამს არაბთ მეფე, რომე სიტყვა გავაცრუო,
და ამოდ ვსთხოვო ქალი მისი, შევეხვეწო, შევაგუო".
1483
უამბო ფრიდონ ავთანდილს ტარიას მოციქულობა:
არ დადგებისო, ცუდია შენგან ცდისაღა თქმულობა".
მას დაუმძიმდა, მოედვა კვლა გულსა კვამლ-ალმულობა.
და ასრე ხამს რიდი მეფეთა, ყმათაგან მოკრძალულობა!
1484
ავთანდილ მივა მუხლ-მოყრით ტარიას შესახვეწელად,
ფერხთა ეხვევის, აკოცებს, აღარ შეჰხედავს ზე წელად,
ეტყვის: "კმა, რაცა შევსცოდე /როსტანს წლეულად მე წელად,
და კვლა ნუ მიქმ ერთგულობისა გამტეხლად, და-ცა-მლეწელად.
1485
რასაცა ჰლამი, არ მოგცემს მას ღმრთისა სამართალია,
გამზრდელსა ჩემსა ვით ვჰკადრო მე საქმე სამუხთალია!
მე მისთვის ხელი ვით გავძრა, ვინ ჩემთვის ფერ-ნამკრთალია!
და ვით მოიხმაროს მონამან პატრონსა ზედა ხრმალია!
1486
ეგე საქმე მე და ჩემსა საყვარელსა შეგვამდურვებს,
ვა თუ გაწყრეს, გაგულისდეს, კუშტი გულსა შეაურვებს,
ამბავსაცა დამიძვირებს, ჭვრეტისათვის მომასურვებს,
და შენდობასა ხორციელი კაცი ვერა დამიურვებს".
1487
ტარიელ უთხრა სიცილით, მან მზემან შუქ-ნაფენამან,
ხელი მოჰკიდა ავთანდილს, აჰმართა, ააყენა მან:
"მიყოო კარგი ყველაი მომართებამან შენამან,
და მაგრა სჯობს, შენცა გალხინოს ჩემმან შენითა ლხენამან.
1488
დია მძულს მეტი მოყვრისა შიში, კრძალვა და რიდობა,
მძულს გაუწყვედლად კუშტობა და სულ-მძიმობა, დიდობა;
თუ მოყვარეა, გულისა ქმნას ჩემკე მონაზიდობა,
და თვარა მე ჩემდა, იგ მისდა, დია სჯობს კიდის-კიდობა.
1489
მე ვიცი გული საშენოდ შენისა საყვარელისა,
არ ეწყინების სტუმრობა შენისა მე შემყრელისა.
რად-მცა რა ვჰკადრე მეფესა თხრობა რასაცა ჭრელისა!
და ოდენ ნახვისა მათისა ნატრა მაქვს სანატრელისა.
1490
ამას ოდენ მოვახსენებ მუდარით და შეპოვნებით,
რომე მოგცეს ქალი მისი მან მისითა მოგონებით,
რათგან ბოლო შეყრავეა, სიშორესა ვით ეთნებით?
და დააშვენეთ ერთმანერთი, თავის-თავის ნუ დასჭნებით".
1491
რა ავთანდილ ტარიასგან ცნა, წასლვასა არ დაჰშლიდა,
არა ჰკადრა შეცილება, საუბარსა ზედა ჰრთვიდა;
ფრიდონ კაცსა დარჩეულსა სათანაოდ გარდასთვლიდა,
და თანა წაჰყვა, განაღა-მცა მათ თანავე გზასა ვლიდა.
|
| |
|
|
| nukria | Дата: სამ, 01.05.2012, 01:34 | Сообщение # 60 |
|
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 17580
Награды: 1 +
Репутация: 0 ±
Статус: Offline
| სამთაგანვე ქვაბსა მისლვა და მუნით არაბეთს წასლვა
1492
ამ საქმესა დაფარულსა ბრძენ დიონოს გააცხადებს:
ღმერთი კარგსა მოავლინებს, აწ ბოროტსა არ დაჰბადებს,
ავსა წამ-ერთ შეამოკლებს, კარგსა ხან-გრძლად გააკვლადებს,
და თავსა მისსა უკეთესსა უზადო-ჰყოფს, არ აზადებს.
1493
ფრიდონისით გაემართნეს იგი ლომნი, იგი მზენი,
თანა მიჰყავს პირი მზისა, ქალი მჭვრეტთა ამაზრზენი,
ჰკიდავს ბროლსა ყორნის ბოლო დაწყობილი, დანათხზენი,
და მუნ ბადახშსა აშვენებდეს სინატიფე-სინაზენი.
1494
იგი მზე უჯდა კუბოსა და ეგრე არონინებდეს;
მინადირობდეს, ნადირსა მუნ სისხლსა დაადინებდეს;
სადაცა დაჰხვდის ქვეყანა, მჭვრეტელთა მოალხინებდეს,
და მოეგებნიან, სძღვნობდიან, აქებდეს, არ აგინებდეს.
1495
მას ჰგვანდეს, თუ-მცა სამყაროს მზე უჯდა შუა მთვარეთა;
იარნეს დღენი მრავალნი ლაღთა, ბრძნად მოუბარეთა;
შიგან მათ დიდთა მინდორთა, ყოვლგნით კაც-მიუმხვდარეთა,
და სად ყოფილიყო ტარიელ, მიჰხვდეს მის კლდისა არეთა.
1496
ტარიელ ბრძანა: "მე მმართებს დღეს თქვენი მასპინძელობა;
მუნ მივალ, სადა ყოფილ ვარ, მჭირდა სადამდის ხელობა;
მუნ გვიმასპინძლოს ასმათმან, მას უც ხორცისა ხმელობა,
და მე რომე გიძღვნი ტურფათა, აქოთ ლარისა ჭრელობა".
1497
მივიდეს, შიგან გარდახდეს ქვაბსა მას დიდთა კლდეთასა.
ასმათს უც ხორცი ირმისა, იქმს მასპინძლობა-კვეთასა.
ამხანაგობდეს, ლაღობდეს წასლვასა მათ საქმეთასა,
და ღმერთსა ჰმადლობდეს შეცვლასა ლხინად ჭირისა დღეთასა.
1498
მოიარეს ქვაბოვანი, თამაშობდეს მხიარულნი,
პოვნეს იგი საჭურჭლენი, ტარიასგან დაბეჭდულნი,
ვერცა ვისგან დანათვალნი, ვერცა ვისგან შეგებულნი;
და არ იტყვიან, თუ: არ გვაქვსო, იგ ამისთვის გულ-ნაკლულნი.
1499
უბოძა ტურფა მრავალი მათ მათი შესადარები,
კვლა ფრიდონისნი აავსნა, სპა ჰყვა თუ სპასალარები.
აივსო კაცი ყველაი, მაშინ მათ თანა ნარები,
და მაგრა ძეს რომე საჭურჭლე, ჰგვანდა კაც-დაუკარები.
1500
ფრიდონს უთხრა: "ვალი შენი ჩემგან ძნელად გარდიხდების,
მაგრა თქმულა: "კარგის მქმნელი კაცი ბოლოდ არ წახდების";
აწ საჭურჭლე რაზომიცა აქა ძეს და ან იდების,
და შენი იყოს ყველაკაი, შენ წაიღე, ვითა გხვდების".
1501
ფრიდონ მდაბლად თაყვანის-სცა, ჰკადრა მადლი მეტის-მეტი:
"მე, მეფეო, რად გგონივარ უჭკუო და აგრე რეტი?
მტერი ყოვლი ჩალად გიჩანს, ვინ-მცა იყო ვითა კეტი,
და ჩემი ლხინი მუნამდის-ა, ვირე ვიყო შენი მჭვრეტი!"
1502
ფრიდონ კაცნი დააბრუნნა მოსასხმელად აქლემისად,
სახლსა მისსა მისაღებლად მის ყველასა საჭურჭლისად;
აწ მუნითცა გაემართნეს არაბეთით მივლად გზისად,
და ავთანდილ-ა გალეული შესაყრელად მთვარე მზისად.
1503
მიჰხვდეს არაბთა საზღვარსა, რა ვლეს მრავალი ხანები.
დაჰხვდა სოფლები, ციხები, ხშირ-ხშირად, თანის-თანები,
მუნ შიგან მყოფსა ემოსა ტანსა ლურჯი და მწვანები,
და ავთანდილისთვის ყველაი ცრემლითა არს ნაბანები.
1504
ტარიელ კაცი გაგზავნა წინაშე /როსტან მეფესა,
შესთვალა: "გკადრებ, მეფეო, სურვილთა სიიეფესა;
მე მოვალ, მეფე ინდოთა, დარბაზსა თქვენსა სეფესა,
და გიჩვენებ ვარდსა კოკობსა, უფრჭვნელსა, მოუკრეფესა.
1505
მაშინ თქვენ ჩემი გეწყინა ნახვა მიწისა შენისა,
ცდა შეპყრობისა ავი ჰქმენ, შემოტევება ცხენისა;
მე შენთა სპათა ვაჩვენე ნიშანი რამე წყენისა,
და დავხოცე მონა მრავალი, მსახური სრისა თქვენისა.
1506
აწ ამად მოვალ წინაშე, დავყარენ ჩემნი გზანია,
შემინდოთ, რაცა შეგცოდე, ჰქმნნეთ გაწყრომისა კმანია.
ძღვენი არა მაქვს, მმოწმობენ ფრიდონ და მისნი სპანია,
და ოდენ ძღვნად თქვენი ავთანდილ მე თქვენთვის მომიტანია".
1507
რა მიუვიდა მეფესა მახარობელი ჟამისა,
ვით გაეხარნეს, ვერ იტყვის ენა ერთისა წამისა;
თინათინს ღაწვთა ემატა ელვა შუქისა სამისა,
და ბროლსა და ლალსა აშვენებს მუნ ჩრდილი წარბ-წამწამისა.
1508
ტაბლაკსა ჰკრეს და გაისმა სიცილი თქართქარებისა.
ლაშქარნი რბოდეს მი და მო, ქმნა სწადდა მათკე რებისა.
დაიწყეს მოსხმა ცხენისა, მოღება უნაგრებისა,
და შესხდა სიმრავლე მოყმისა მკლავ-ფიცხელ ჩ გულ-მაგრებისა.
1509
მეფე შეჯდა, გაეგებნეს თავადნი და სრულად სპანი.
ვისცა ესმის, მოვიდიან მას წინაშე სხვაგნით სხვანი.
ყველაკაი ღმერთსა ჰმადლობს, გაამაღლეს მათნი ხმანი,
და თქვეს: "ბოროტსა უმყოფოო, კეთილნია შენთვის მზანი!"
1510
რა ერთმანერთი აუჩნდა მიგებულ-მოსაგებავთა,
ავთანდილ ეტყვის ტარიელს სიტყვათა დანაზებავთა:
"აგერა ჰხედავთ მინდორთა, მტვერითა შენაღებავთა?
და ამად მედების სახმილი, გულსა ეცხელა, ებავთა.
1511
ისია ჩემი გამზრდელი და თქვენდა მოგებებულა.
იქი ვერ მივალ, მრცხვენიან, გულსა სახმილი დებულა,
ჩემად არაკად სულ-დგმული კაცი არ გაწბილებულა,
და რასაცა მიზამთ, თქვენ იცით, ფრიდონ თქვენ თანა ხლებულა".
1512
ტარიელ უთხრა: "კარგსა იქმ შენ პატრონისა კრძალვასა.
აწ დადეგ, იქი ნუ მოხვალ, იქმ-მცა უჩემოდ ხალვასა.
მე მივალ, ვუთხრობ მეფესა შენგან თავისა მალვასა,
და ვეჭვ, ღმრთითა ადრე შეგყარო მზესა მას, ტანად ალვასა".
1513
მუნ დადგა ლომი ავთანდილ, დაიდგა მცირე კარავი.
ნესტან-დარეჯან მუნვე დგას, იგია მჭვრეტთა მზარავი,
მისთა წამწამთა ნიავი ქრის, ვითა ქარი არავი,
და წავიდა მეფე ინდოთა მისრული, მიუპარავი.
1514
ფრიდონ წაჰყვა. განაღამცა გავლეს ველი დიდსა ხანსა,
ცნა მეფემან, ტარიელ-ა, მარტო მოვა, მოჰხრის ტანსა;
გარდახდა და თაყვანის-სცა მას უკადრსა, ლომებრ ჯანსა,
და სდებს პატივსა ინდოთ მეფე მართ მამისა შესაგვანსა.
1515
ტარიელცა თაყვანის-სცა, მივა კოცნად, სასალამოდ;
მეფე ყელსა აკოცებდა მართ ბაგისა დასაამოდ,
გაკვირვებით ეუბნების, არის მისგან სათამამოდ:
და "შენ მზე ხარო, შენი გაყრა არის დღისა შესაღამოდ".
1516
გაეკვირვა მეფე მისსა თვალადობა-სიტურფესა,
პირსა უჭვრეტს გაკვირვებით, უქებს მკლავთა სიალფესა;
კვლა ფრიდონცა უსალამა, თაყვანის-სცა მან მეფესა,
და მას მეფესა, ავთანდილის ნახვისათვის მოსწრაფესა.
1517
მეფე ტარიას ქებასა დაჰკრთების, დაეღონების.
ტარიელ ეტყვის: "მეფეო, აწ გული შენ გემონების;
მიკვირს, თუ ეგრე სიკეთე თქვენ ჩემი რად გეგონების!
და რათგან ავთანდილ შენია, სხვა რად ვინ მოგეწონების?
1518
ნუ გიკვირს მისი ვერ-ნახვა და დაყოვნება ხანისა!
მოდი და დავსხდეთ, მეფეო, ამოა კორდი მწვანისა,
გკადრო მიზეზი მისისა თქვენს წინა ვერ-მოტანისა,
და ვიაჯ რასმე და აწ მმართებს მოთხოვა მე ფარმანისა".
1519
დასხდეხ მეფენი, მოადგა გარე სიმრავლე რაზმისა.
/ტარიელს პირსა ციმციმი ათქს, უნათლესი ბაზმისა;
ჭვრეტა ახელებს მჭვრეტელთა ყოფა-ქცევისა და ზმისა;
და დაუწყო თხრობა მეფესა სიტყვისა, ბრძნად ნაკაზმისა:
1520
"მეფეო, თავი მემცრობის მე მისად მოსახსენებლად,
მაგრა მოსრული თქვენს წინა ვარ შემომხვეწლად, მქენებლად;
თვით იგი იაჯს, რომელი ჩანს მზეებრ შუქთა მფენებლად,
და ვინ არის ჩემად სინათლედ და ბნელთა გამათენებლად.
1521
აწ ამას გკადრებთ ორნივე ხვეწნით და შემუდარებით:
ავთანდილ დამდვა წამალი მისგან თავისა დარებით,
დაჰვიწყდეს, რომე პატიჟნი სჭირდეს ჩვენთავე დარებით;
და არ გაწყენ, გრძელი ამბავი არს ჩვენგან მიუმხვდარებით.
1522
თქვენთა უყვარს ერთმანერთი, ქალი მას და იგი ქალსა,
მით ვიგონებ საბრალოსა, მტირალსა და ფერ-ნამკრთალსა;
მუხლ-მოყრილი გაჯები, ნუღარ აწვევ იმათ ალსა,
და რომე მისცეთ ქალი თქვენი მკლავ-მაგარსა, გულ-ფიქალსა.
1523
ამის მეტსა არას გკადრებ, არ მოკლესა, არცა გრძელსა".
ამოიღო ხელ-მანდილი, მოინასკვა იგი ყელსა,
ადგა, მუხლნი დაუყარნა, ეაჯების ვითა მზრდელსა.
და გაუკვირდა ყოვლსა კაცსა, მის ამბვისა მომსმენელსა.
1524
რა ტარიელ მუხლ-მოყრილი ნახა, მეფე შეუზარდა,
შორს უკუდგა, თაყვანის-სცა, ქვე მიწამდის დაუვარდა,
მოახსენა: "ხელმწიფეო, ლხინი ყოვლი გამიქარდა,
და თქვენმან აგრე სიმდაბლემან ნახვა თქვენი ჩამადარდა.
1525
ვით ეგების, რაცა გწადდეს, რომე კაცი არ მოგთმინდეს,
ანუ მშურდეს ქალი ჩემი, საკლავად და ტყვედცა გინდეს;
გებრძანამცა სახლით თქვენით, ცრემლი არცა მაშინ მდინდეს;
და სხვა მისებრი ვერა პოვოს, ცათამდისცა გა-ცა-ფრინდეს!
1526
მე სიძესა ავთანდილის უკეთესსა ვჰპოვებ ვერა;
თვით მეფობა ქალსა ჩემსა მივეც, აქვს და მას ეფერა;
ვარდი ახლად იფურჭვნების, მე ყვავილი დამებერა,
და რად-მცა ვჰკადრე შეცილება, რასცა ოდენ იგი სჯერა!
1527
თუ შეგერთო ერთი მონა, თქვენთვის არცა მაშინ მშურდა.
ვინ-მცა გკადრა შეცილება, უშმაგო-მცა ვით მოგმდურდა!
თუ ავთანდილ არ მიყვარდა, ასრე მისთვის რად მომსურდა?
და დია, ღმერთო, წინაშე ვარ, ესე ჩემგან დადასტურდა".
1528
რა ტარიელ მეფისაგან ესე სიტყვა მოისმინა,
დადრკა, მდაბლად ეთაყვანა, პირსა ზედა დაეფინა.
კვლა მეფემან თაყვანის-სცა, წამო-რე-ვლო, წადგა წინა,
და ერთმანერთი მოიმადლეს, მათ ერთსაცა არ ეწყინა.
1529
ფრიდონ შეჯდა, ავთანდილის მახარობლად გაექანა,
ესდენ დიდი სიხარული გაეხარნეს მასცა განა!
წავიდა და წამოუძღვა, მოიყვანა, მოჰყვა თანა,
და მაგრა ირცხვის მეფისაგან, შუქი ბნელად მოევანა.
1530
მეფე ადგა, მოეგება; ყმა გარდახდა, რა მივიდა;
ხელთა ჰქონდა ხელ-მანდილი, პირსა მითა იფარვიდა.
მზე ღრუბელსა მოჰფარვოდა, ქუშდებოდა, ვარდსა ზრვიდა,
და მაგრა მისსა შვენებასა რა-მცა ვითა დაჰფარვიდა?!
1531
მეფე კოცნასა ჰლამოდა, აღარა ცრემლნი სდენიან;
ავთანდილ ფერხთა ეხვევის, შუქნი ქვე დაუფენიან;
უბრძანა: "ადეგ, ნუ ირცხვი, შენ ზნენი გამოგჩენიან;
და რათგან მერჩიო, ნუ მერცხვი, ჩემგან ნუღარა გრცხვენიან!"
1532
მოეხვია, გარდუკოცნა მან პირისა არე-მარე:
"დამივსეო ცეცხლი ცხელი, მაგრა წყალი არე, მარე;
ვინ გიშერი დააჯოგა და წამწამი არემა-რე,
და გვალე, შეგყრი, ლომო, მზესა, თავი მისკე არე, მარე".
1533
მეფე ყელსა ეხვეოდა მას ლომსა და ვითა გმირსა,
ახლოს უზის, ეუბნების, აკოცებს და უჭვრეტს პირსა;
იგი მზე და ხელმწიფობა ასრე მიჰხვდა, ვითა ღირს-ა.
და მაშინღაა ლხინი ამო, რა გარდიხდის კაცი ჭირსა.
1534
ყმა მეფესა მოახსენებს: "მიკვირს, სხვასა რად რას ჰბრძანებ!
რად არ გინდა ნახვა მზისა, ანუ რადღა აგვიანებ?
მიეგებვი მხიარული, სახლსა თქვენსა მოიყვანებ,
და შემოიმოს შუქთა მისთა, ნათლად გარე მოივანებ".
1535
ტარიელსცა მოახსენა. შესხდეს, ქალსა მიეგებნეს,
მათ სამთავე გოლიათთა მზისა ფერად ღაწვნი ღებნეს,
მიჰხვდეს მათსა საწადელსა, იგი პოვეს, რაცა ძებნეს,
და ხელი ჰხადეს ხრმალთა მათთა, არა ცუდად წელთა ებნეს.
1536
მეფემან ქალს უსალამა, მან შორით გარდახდომილმან.
დაუყვნა თვალნი ელვამან, მისთა ღაწვთაგან კრთომილმან;
გამოეგება, აკოცა კუბოსა შიგან ჯდომილმან,
და დაუწყო ქება მეფემან, თვით ვერას ვერ-მიხდომილმან.
1537
ეტყვის: "მზეო, ვითა გაქო, ნათელო და დარიანო!
შენთვის ხელნი გონებანი არა ცუდად არიანო,
მზიანო და მთვარიანო, ეტლად რაო და რიანო,
და თქვენ საჭვრეტლად აღარ მინდით, არ ვარდნო და არ იანო".
1538
გაკვირდეს ყოვლნი მხედველნი მისთა ელვათა ფენასა;
ვით მზემან, დაყვნა მჭვრეტელთა თვალნი ნათლისა ჩენასა;
მისგან დამწვარნი მისცნიან გულნი ჭვრეტითა ლხენასა,
და სითცა გამოჩნდის, იქმოდეს ჯარნი მუნითკე რბენასა.
1539
შინა წავიდეს ყოველნი, შესხდეს თავისა დარებად,
ჰქონდეს შვიდნივე მნათობნი მის მზისა დასადარებად,
არ მიიხდომის სიტურფე, არს მათგან მიუმხვდარებად,
და ადრე მივიდეს მეფისა სახლად საყოფად, არებად.
1540
შევიდეს, ნახეს თინათინ, მჭვრეტთა მიმცემი ჭირისა;
სკიპტროსან-გვირგვინოსანსა ჰშვენოდა ცმა პორფირისა,
მისრულთა პირსა შეადგა ელვა მისისა პირისა;
და შევიდა მეფე ინდოთა, იგი მზე, მსგავსი გმირისა.
1541
ტარიელ და ცოლმან მისმან ქალსა მდაბლად უსალამეს,
მოეგება, აკოცეს და საუბარი დააამეს,
იგი სახლი გაანათლეს, არ ნათელი შეაღამეს,
და ბროლ-ბადახში გააღაწვეს და გიშერი აწამწამეს.
1542
თინათინ ზედა აწვივნა ტახტსა მეფეთა ზეთასა,
ტარიელ უთხრა: "შენ დაჯე, სწადიან ბრჭესა ბრჭეთასა,
დღეს ტახტი შენი შენ გმართებს მეტად ყოველთა დღეთასა,
და მე ლომი ლომთა დაგისვა გვერდსა შენ, მზესა მზეთასა".
1543
ორთავე ხელი მოჰკიდეს და დასვეს ტახტსა თავისსა,
გვერდსა დაუსვეს ავთანდილ, სურვილსა მოეკლა ვისსა;
უნახავსა და ნახულსა სჯობს ყოვლსა სანახავისსა,
და ნუ ეჭვ მიჯნურთა მათებრთა ნუცა თუ რამინს და ვისსა.
1544
ქალსა შესწბა, გაუკვირდა ავთანდილის გვერდსა ჯდომა,
ფერი ჰკრთა და გაუფიცხა შე და გამო გულმან კრთომა.
მეფე ეტყვის: "შვილო, ჩემგან გაქვს სირცხვილი თუ რა ზომა,
და ბრძენთა უთქვამს სიყვარული, ბოლოდ მისი არ-წახდომა".
1545
აწ, შვილო, ღმერთმან თქვენ მოგცეს ათას წელ დღეთა გრძელობა,
სვე-სვიანობა, დიდობა, კვლა ჭირთა გარდუხდელობა!
ცა-მცა ნუ შეგცვლის, მოგხვდების თვით მისებრ შეუცვლელობა!
და თქვენით ხელითა მეღირსოს მიწათა შემომყრელობა!"
1546
მართ მეფემან სპათა ბრძანა ავთანდილის თაყვანება:
"ესეაო მეფე თქვენი, ასრე იქმნა ღმრთისა ნება,
დღეს ამას აქვს ტახტი ჩემი, მე - სიბერე ვითა სნება,
და ჩემად სწორად ჰმსახურებდით, დაიჭირეთ ჩემი მცნება!"
1547
ლაშქარნი და დიდებულნი დადრკეს, მდაბლად ეთაყვანნეს,
მოახსენეს: "მიწად ვექმნნეთ, ვინცა მიწად მიგვიყვანნეს,
მორჩილ-ქმნილნი დაგვადიდნეს, ურჩნი მკვდართა დაგვაგვანნეს,
და მტერთა მკლავნი შეაძუნტნეს, გულნი ჩვენნი აგულვანნეს".
1548
ტარიელცა უთხრა ქებით იმედისა გათავება;
ქალსა ეტყვისა: "შემიყრიხართ, აღარა გწვავს ცეცხლთა დება,
ქმარი შენი ძმაა ჩემი, მწადს ეგრევე შენი დება,
და ორგულთა და შემცილეთა თქვენთა მე ვქმნა გაფლიდება".
|
| |
|
|
